Hükmün açıklanmasının geri bırakılması

CMK madde 231’de düzenlenmiş olan hükmün açıklanmasının geri bırakılması ya da kısaca HAGB, sanığın ceza hukuku anlamında suç işlediğine dair bir hüküm olmakla birlikte suça ilişkin cezanın özel bir şekilde ve şartlı olarak 5 yıl boyunca ertelenmesidir. 5 yıllık denetim süresi içinde sanığın kasıtlı bir suç işlememesi halinde kamu davası açılmamış sayılacaktır. Ancak denetim süresinde işlenen bir kasıtlı suç, açıklanması ertelenen hükmün açıklanacağı anlamına gelir. Başka ifadeyle, denetim düresinde işlenen kasıtlu suç infaz sürecinin başlaması demektir. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, hapis cezasının ertelenmesi kavramından ve infazın ve hapis cezasinin ertelenmesinden tamamen farklıdır.

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması şartları nelerdir?

HAGB kararı için öncelikle sanığa verilen cezanın 2 yıl veya daha kısa süreli hapis cezası olmasıdır. Hapis yerine para cezası söz konusu ise bu durumda da HAGB mümkündür. Eğer 2 yıldan fazla süreli hapis cezası söz konusu ise HAGB mümkün değildir. İkinci olarak suç sonucunda bir maddi zarar oluştuysa bunun sanık tarafından giderilmesi gerekir. Üçüncüsü, sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkumiyeti bulunmaması gerekir. Eğer başka bir kasti suçtan dolayı adli sicil kaydı (sabıka kaydı) varsa HAGB kararı verilemeyecektir. Ancak taksirle işlenen suçlar, örneğin taksirle yaralama veya taksirle öldürme benzeri suçlar sebebiyle alınan mahkumiyet kararları HAGB kararı verilmesine engel değildir. Son olarak HAGB kararı için hakimde sanığın yeniden suç işlemeyeceği yönünde olumlu kanaat oluşması gerekir.

HAGB kararı sabıka kaydına veya adli sicile işlenir mi?

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı vatandaşların savcılıklar veya e-devlet üzerinden yaptığı normal adli sicil sorgulamalarında gözükmez zira bu kararlar özel ve ayrı bir sistemde kayıt altında tutulur ve HAGB kararları sadece soruşturma ve kovuşturmalarla alakalı olmak üzere hakim ve cumhuriyet savcıları tarafından görüntülenebilir.

HAGB kararı için sanığın rızası şart mıdır?

Evet. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması verilmesi için sanığın bu yönde rıza göstermesi şarttır. Zaten bu yüzden hakim usulen sanığa HAGB kararına rıza gösterip göstermediğini sorar. Sanığa ek olarak sanığın avukatının bu konuda beyan yetkisi olabilir. Ancak sanık adına avukat tarafından HAGB konusunda beyan için avukatın vekaletnamesinde yetki bulunması gereklidir.

Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasını kabul etmeli miyim?

Bu sorunun cevabı kişilere ve durumlara göre değiştiğinden mutlaka bir ceza avukatı ile görüşme yaptıktan sonra yapılacak değerlendirmeye göre belirlenmelidir. Dosyadaki delil durumu ve kişinin kriminal özellikleri bu kararın verilmesinde önemli rol oynayacaktır. Dolayısıyla bu önemli karar öncesi bir ceza avukatından hukuki danışmanlık hizmeti alınması uygun olur.

HAGB kararının istinafı veya temyizi mümkün mü?

Hayır mümkün değildir. Eğer sanık HAGB kararının verilmesine rıza göstermişse ve hakkında HAGB kararı verilmişse itiraz dışında diğer yasal yollar kapanır. Yani istinaf başvurusu ve temyiz başvurusu sonuç getirmez. Bu karar artık istinaf ve temyiz edilemez ancak bu karara itiraz edilmesi mümkündür. Dolayısıyla eğer sanık verilecek mahkumiyet kararını temyiz etmek istiyorsa HAGB kararına rıza göstermemelidir.

Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına itiraz?

HAGB kararının hukuken temyizi mümkün olmasa da itiraz edilmesi hukuken olanaklıdır. İtiraz bir üst mahkemece incelenecek olsa da itiraz yeri kararı veren mahkemedir. Ancak itiraz üzerine dosyanın esasına dair ayrıntılı bir inceleme yapılmayacak şekil yönünden incelenecektir.  Yani sadece HAGB kararının kanuni şartlarının oluşup oluşmadığına dair esasa girilmeksizin usuli bir inceleme yapılacaktır.

Denetim süresinde yeni bir suç işlenmesi halinde ne olur?

HAGB kararı ile birlikte sanık için belirlenen 5 yıllık denetim süresi içinde sanığın yeniden kasten bir suç işlemesi halinde, açıklanması ertelenen hüküm açıklanacak başka bir ifadeyle infaz süreci başlayacaktır. Yalnız burada önemli olan husus, denetim süreci içinde işlenen suçun mutlaka kasıtlı bir suç olmasıdır. Zira taksirle işlenen suçlar hükmün açıklanmasının geri bırakılması bakımından ihlal edici nitelikte değildir . Daha çık ifadeyle taksirli suçlar HAGB’yi etkilemez.

Daha önce verilen HAGB, yeniden HAGB verilmesini engeller mi?

Evet CMK bu konuda nettir. İlk verilen HAGB sonrası 5 yıllık denetim süresi içinde kasıtlı bir suçtan başka bir yargılama yapıldığında daha önce verilen, yeniden HAGB verilmesine engeldir.

Yasa Değişikliği

Yukarıdaki makale 2014 yılında yayınlanmıştır. Ancak 2024 yılında CMK’da yapılan değişiklikle HAGB düzenlemesi büyük oranda değişmiştir. Dolayısıyla bu makale güncel yasa değişikliğini içememektedir. Söz konusu yeni HAGB düzenlemesi başlıklı yazımız bu konuda detaylı bilgiler içermektedir.

Av. İlker ATAMER