Evliliğin İptali

Evliliğin iptali, yapılmış olan bir evliliğin mahkeme kararı ile iptal edilmesi ve geçersiz hale kılınmasıdır. Evlilik iptali esasen hukuka aykırı ve geçersiz olarak yapılan bir evliliğin mahkeme tarafından tespit edilerek iptal edilmesidir. Bir başka deyişle evlenme işlemlerinde nikahın nispi veya mutlak butlan denilen geçersizlik sebepleri sakat olması veya evlilik iradesinin sakatlanması durumunda iptal gündeme gelmektedir.

Evlilik İptali Davası

Evlilik iptali davası ise evliliği geçersiz kılmak için açılan bir dava olup boşanma davasından tamamen farklıdır.  Her ne kadar bu tür davalar aynen çekişmeli boşanma davası gibi genelde uzun süreli olsa da arlarında farklar mevcuttur. Bu konuda ilk önemli fark olarak boşanmada evlilik sona erdirilirken, iptal durumunda ise evlilik geçersiz kılınmaktadır. İptal davası, boşanma sürecine göre daha sıkı koşul ve usullere bağlı olup ancak kanunda gösterilen özel durumlarda mümkün olabilmektedir. Söz konusu durumlar ve hukuki sebepler yazımızın devamında yer almaktadır.

İptal ile boşanma arasındaki fark nedir?

Evlilik iptali ve boşanma arasındaki fark konusuna gelirsek, şunları söylemek mümkündür. Her iki kavram da, aile hukuku alanına giren kavramlar olsa da iki terim birbirinden farklıdır. Evliliğin iptali, hukuken geçersiz olan veya sonradan geçersiz hale gelen evliliğin mahkeme kararıyla iptal edilmesidir. Ancak boşanma, hukuken geçerli bir evliliğin kanundaki şartların gerçekleşmesiyle sona ermesidir. Veya tarafların ortak iradelerinin oluşması halinde evliliğin mahkeme kararı ile sonlandırılmasıdır.

İptal sebepleri nelerdir?

Medeni Kanun’da evlilik iptali sebepleri birincil ve ikincil olmak üzere iki ayrı kategoriye ayrılmıştır. Bunlardan mutlak geçersizlik sebepleri, diğeri ise nispi butlan (geçersizlik) sebepleridir. Mutlak butlan, evliliğin çok önemli ve kritik seviyede geçersiz olduğu manasına gelmektedir. Nispi butlan ise ikincil nitelikteki geçersizlik halini ifade etmektedir. Bu itibarla iptal sebepleri boşanma sebeplerinden farklıdır.

Evliliğin Mutlak Butlanla Sakat Olması

Evliliğin mutlak mutlanla sakat olması halinde cumhuriyet savcısı dava açabilir. Bunun yanında evlilikle bir şekilde ilgisi olan herkes de bu davayı açabilir. Dolayısıyla mutlak butlan sebebine dayanarak dava açmak için evliliğin bir tarafı olunması gerekmez. Bir anne veya baba kendi çocuğunun, ya da bir evlat kendi anne veya babasının evliliğinin mutlak butlanla sakat olması halinde iptal için dava açabilir. Bu tür mutlak butlan gerekçeli davalara cumhuriyet savcısı da kamuyu temsilne davaya katılmaktadır. Medeni Kanun’da belirlenmiş olan mutlak butlan sebepleri şunlardır.

• Evlenen taraflardan birisinin, evlilik sırasına zaten evli olması,
• Evlenenlerden birinin, evlilik sırasında sürekli olarak temyiz kudretinden (ayırt etme gücünden) yoksun olması,
• Eşlerden birisinin, evlenmeye engel bir akıl hastalığının bulunması,
• Eşler arasında evliliğe engel teşkil edecek bir hısımlık (akrabalık) bulunması.

Evliliğin Nispi Butlanla Sakat Olması

Evliliğin iptali bakımından nispi butlan sebepleri, mutlak butlan kadar kamu düzeni nezdinde ciddiyet arz etmemektedir. Ancak nikahın iptali için yine de bir sebep teşkil eden hukuki sakatlık halleridir. Medeni Kanunda gösterilen nispi butlan sebepleri şunlardır:

• Küçük veya kısıtlının, yasal temsilcisinin izni olmadan evlenmesi,
• Eşlerden birinin, evlilik sırasında geçici olarak temyiz kudretinden (ayırt etme gücünden) yoksun olması,
• Yanılma (evlenmeyi istemediği halde yanılarak evlenme),
• Aldatma (evlendiği kişin onur ve namusu konusunda aldatılma veya tehlikeli bir hastalığın gizlenmesi)
• Korkutma (kendisinin veya yakınlarının hayatına, sağlığına veya haysiyetine yönelik korkutma)

Kandırılma Sebebiyle Evlilik İptali

Kişinin onur ve namusu konusunda yanlış bilgi vererek başkasını evliliğe ikna etmesi de iptal sebebidir. Gerçekten bu husus Medeni Kanun’da açıkça düzenlenmiştir. Eşi veya doğacak çocuklar için tehlike arz eden önemli bir hastalığın gizlenmesi buna örnek gösterilebilir. Bir başka ifadeyle bir kişinin, karşısındaki kişiyi kendisiyle ilgili önemli konularda kandırarak  evlenmesi durumunda da bu husus bir iptal gerekçesi olacaktır. Ayrıca tehlikeli ve ağır bir hastalığın gizlenmesi de aldatma hükmündedir.

Yanılma Nedeniyle Evlilik İptali

Evlilik iptali sebepleri arasında en muğlak olan sebepse evlenme veya evlendiği kişinin konusunda yanılgıya düşmektir. Yanılmanın türü ve boyutu yanında yanılma iddiasının doğruluğu da bir iptal davasında dikkate alınacaktır. Zira yanılgı sonucunda, istenmeyen kişiyle evlenme durumu söz konusu olmalıdır. Veya kişinin evlendiği kişinin çok önemli bir niteliğinde yanılgıya düşme hali söz konusu olmalıdır. Kişinin kendisini üniversite mezunu ve iş sahibi olarak tanıttığı halde esasen ilkokul mezunu çıkması buna örnektir. Aynı şekilde kişinin kendisini zengin tanıttığı halde işsiz ve parasız olması gibi önemli hususlarda yanılmalar bize göre iptal sebebi teşkil edebilecektir.

Korkutma Sonucu Gerçekleşen Evliliğin İptal Edilmesi

Kişinin kendisine veya yakınlarının hayatına veya şerefine yönelik bir tehlikeyle tehdit edilmesi iptal sebebidir. Aynı şekilde  kişinin ciddi bir tehditle korkutulması suretiyle evlenmesi de bir evlilik iptali sebebidir. Örneğin bir kişinin ölüm tehdidi altında veya silah zoruyla evlenmesi buna örnektir. Aynı şekilde kişinin yakınlarına yönelik bir saldırı tehdidi ile zorla nikahta evet demesi de yine bu duruma örnek teşkil eder. Burada önemli olan korkutmanın dayanağı olarak ciddi bir tehlikenin mevcudiyetidir.

İptal ve Boşanma Davalarının Birlikte Açılması

Evliliğin iptali aile hukuku alanına giren bir konu olup boşanma avukatı tarafından takip edilmesi gereken özel bir dava türüdür.

Av. İlker ATAMER